Het Rijk en werkgevers aan zet: schrijnende situatie arbeidsmigranten in Utrecht
EU-arbeidsmigranten hebben vaak bijzonder precaire woon- en werksituaties en een slechte toegang tot zorg en dit leidt tot zeer schrijnende situaties. Het is de snelst groeiende groep dakloze mensen in Utrecht. Gisteren gingen we hierover in debat.
Vorige week bespraken we de gevolgen van het landelijke asiel- en integratiebeleid voor onze lokale aanpak. Daarbij werd helder hoe breed het draagvlak in Utrecht is voor een humane benadering en samenwerking met partners in de stad en regio. Tegelijkertijd zagen we hoe kwetsbaar lokaal bestuur wordt als het Rijk zijn verantwoordelijkheden niet nakomt. Aanbevelingen uit het rapport-Roemer om arbeidsmigratie eerlijk en fatsoenlijk te reguleren blijven grotendeels liggen, terwijl de maatschappelijke gevolgen bij gemeenten terechtkomen, i.p.v. bij het Rijk en werkgevers. We zien bij alle grote steden hoe schrijnend de toename van dakloosheid is, op straat en in de opvang. De grootste stijgende groep daklozen zijn EU-arbeidsmigranten.
Dat risico zien we ook bij het onderwerp dat vandaag voorligt. Daarom ligt dit vraagstuk niet alleen voor bij de wethouder Asiel & Integratie, maar ook bij de wethouder Economische Zaken. Want het merendeel van de migratiebewegingen betreft arbeidsmigratie – 64% tegenover 11% asielmigratie. Migratie is geen tijdelijke uitzondering, maar een vast onderdeel van onze economie. De olifant in de kamer is dus de vraag naar arbeid als motor van migratie. En daar zou het wat de ChristenUnie betreft over moeten gaan. Daarom ook de vraag: welke inzet wordt vanuit Economische Zaken gepleegd op dit dossier? Het is belangrijk dat er voorspelbaar, werkbaar en menswaardig beleid is – mét structurele middelen.
Werkgever aan Zet
Het zijn immers niet de gemeenten die profiteren van goedkope arbeid, maar zij dragen wel de maatschappelijke kosten. Wij pleiten dan ook voor een fundamentele herziening van verantwoordelijkheden: wie profiteert, draagt ook bij. Dat betekent o.a. dat uitbuitende werkgevers beboet moeten kunnen worden; dat kosten voor opvang niet alleen op het bordje van gemeenten terechtkomen en dat goed werkgeverschap actief wordt gestimuleerd, bijvoorbeeld via een werkgeverscode.
Pilot EU Migranten
We zijn positief over de extra rijksbijdrage van 13 miljoen euro voor de pilotopvang van dakloze EU-migranten, maar vragen nadrukkelijk: Wat betekent dit concreet voor Utrecht? Hoe wordt onze opvangcapaciteit versterkt? En hoe zorgen we voor begeleiding naar werk of, indien nodig, terugkeer?
Coördinator
Daarnaast zijn we blij dat Utrecht de regie neemt door een coördinator arbeidsmigratie aan te stellen. Deze coördinator is verantwoordelijk voor de afstemming tussen de organisatieonderdelen. Een gecoördineerde aanpak is cruciaal voor meer grip op misstanden en betere samenwerking met de Arbeidsinspectie en andere domeinen. Dit gaat bijvoorbeeld over vergunningen, woonoplossingen, mentale hulpverlening en vroegsignalering. Er is 150.000 euro voor 2025 en 400.000 euro voor 2026-2028 beschikbaar gesteld in de Voorjaarsnota. Wat de ChristenUnie betreft maken we hier snel werk van.
Utrecht International Center
Goed dat uitvoering wordt gegeven aan onze motie voor het behoud van het internationale welkom punt, ook voor arbeidsmigranten. Het is essentieel dat arbeidsmigranten op één plek terechtkunnen voor informatie over hun rechten, inschrijving, taalonderwijs en hulp. De samenwerking met scholen en kerken hierin zijn belangrijk en waardevol. Tegelijk ontstaan nieuwe kwetsbare groepen – zoals ongedocumenteerde EU-migranten – waar we als gemeente beter zicht op moeten krijgen. Daarom pleiten we voor een doelgroepenanalyse en samenwerking met signalerende initiatieven zoals het Meldpunt Perspectief., waar we onlangs op werkbezoek gingen.
Lobby
De landelijke overheid blijft ernstig achter. Utrecht neemt verantwoordelijkheid, maar kan dit niet alleen. De inschatting is dat Nederland er de komende jaren nog een miljoen arbeidsmigranten bij krijgt. Tegelijk blijven duidelijke kaders en middelen uit. Daarom onze oproep aan het college: blijf lobbyen – samen met de G4, VNG en anderen – voor landelijke wetgeving en financiering. Dring aan op invoering van het toelatingsstelsel voor uitzendbureaus (WTTA), landelijke huisvestingsnormen en structurele uitvoeringsmiddelen. En onderzoek of ook op Europees niveau verdere ondersteuning mogelijk is, bijvoorbeeld via economische of grootstedelijke programma’s.
Zolang arbeidsmigranten bijdragen aan onze economie, ligt er een gedeelde verantwoordelijkheid bij het Rijk en vooral bij werkgevers om te zorgen voor fatsoenlijke leef- en werkomstandigheden. Utrecht doet wat het kan, maar gemeenten kunnen dit niet alleen. Het is tijd voor betrouwbaar, menswaardig en waarden-gedreven bestuur, met structurele inzet van Rijk en werkgevers. Laten we daar samen in blijven investeren.
